سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمان به نقل از خبرگزاری ایسنا/کرمان مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کرمان در گزارشی از بحران‌های محیط‌زیستی استان از جمله بیابان‌زایی و کاهش منابع آبی و همچنین دستاوردهای قابل توجه در حفاظت از اراضی ملی و پروژه‌های آبخیزداری خبر داد.

علیرضا ابوالحسنی پیش از ظهر امروز ۱۲اسفندماه در نشست خبری به تشریح وضعیت منابع طبیعی و چالش‌های پیش‌روی استان کرمان پرداخت.

وی با اشاره به مساحت ۱۴.۴میلیون هکتاری شمال استان کرمان اعلام کرد که ۱۳.۳میلیون هکتار از این اراضی به عنوان اراضی ملی تحت مدیریت این اداره قرار دارد. بر اساس گزارش‌ها، این اراضی شامل ۶.۲میلیون هکتار مراتع، ۶.۵۹میلیون هکتار اراضی بیابانی –که ۲۰درصد کل بیابان‌های کشور را در بر می‌گیرد –و ۸۰۰هزار هکتار جنگل‌های ایرانی-تورانی و خلیج فارس است.

ابوالحسنی با اشاره به بحران بیابان‌زایی در استان گفت: از ۱۷شهرستان شمالی کرمان، ۱۴شهرستان درگیر کانون‌های فرسایش بادی هستند و تاکنون ۲۸کانون بحرانی در این منطقه شناسایی شده است.

وی تأکید کرد که شهرستان‌های زرند، راور، کرمان، ریگان، فهرج، نرماشیر، بم، شهربابک، بردسیر، سیرجان، بافت، رفسنجان، انار و کوهبنان از جمله مناطقی هستند که تحت تأثیر فرسایش شدید بادی قرار دارند. در برخی از این مناطق، گردوغبار ناشی از بیابان‌زایی به تهدیدی جدی برای سلامت ساکنان تبدیل شده است.

به گفته وی، پروژه‌های بیابان‌زدایی همچون مالچ‌پاشی، نهال‌کاری و استفاده از بادشکن‌های زنده و غیرزنده در سال‌های گذشته اجرا شده، اما امسال به دلیل عدم تأمین اعتبار، اجرای برخی از این طرح‌ها متوقف شده است.

مدیرکل منابع طبیعی استان با اشاره به اجرای طرح کاشت یک میلیارد درخت، اعلام کرد که کرمان و خراسان رضوی پیشگامان این طرح در کشور بوده‌اند.

 وی اظهار کرد: در سال نخست، استان کرمان موفق به تولید ۵.۸میلیون نهال شد و امسال نیز تعهدات سازمانی خود را به‌طور کامل انجام داده‌ایم.

ابوالحسنی تأکید کرد که برای موفقیت این طرح، از ظرفیت‌های صنایع، معادن، شهرداری‌ها، شوراهای اسلامی و دهیاری‌ها استفاده شده است. همچنین، زراعت چوب یکی از برنامه‌های محوری منابع طبیعی کرمان محسوب می‌شود که با همکاری متقاضیان بخش خصوصی در اراضی مستثنیات اجرا شده است.

مدیریت منابع طبیعی و چالش‌های پیش‌رو

ابوالحسنی به وظایف اداره منابع طبیعی در حوزه حفاظت و بهره‌برداری از اراضی ملی اشاره کرد و گفت که این اداره از طریق معاونت‌های مختلف، اقدامات لازم را در زمینه بیابان‌زدایی، جنگل‌کاری، مدیریت مراتع و تثبیت مالکیت اراضی دولتی انجام می‌دهد.

وی همچنین از اجرای طرح‌های مرتعداری و ممیزی مراتع در استان خبر داد و افزود که تاکنون ۲۵۳۸پروانه مرتعداری صادر شده است. ما متعهد به مدیریت پایدار مراتع هستیم و در این راستا، طرح‌های مرتعداری را با همکاری دامداران به اجرا گذاشته‌ایم.

ابوالحسنی گفت: با وجود چالش‌های موجود از جمله گسترش بیابان‌ها و کمبود اعتبارات، اداره منابع طبیعی استان کرمان تلاش دارد تا با اجرای برنامه‌های توسعه‌ای، نقش مؤثری در حفاظت از منابع طبیعی و مقابله با بحران‌های زیست‌محیطی ایفا کند.

تلاش برای مقابله با فرسایش و حفظ منابع آب

ابوالحسنی به تشریح اقدامات انجام‌شده در حوزه آبخیزداری و حفاظت از منابع آبی استان پرداخت و با اشاره به اینکه ۱۰.۸میلیون هکتار از عرصه‌های استان مستعد اجرای طرح‌های آبخیزداری هستند، تأکید کرد که این اقدامات نقش مهمی در کنترل سیلاب‌ها، تغذیه سفره‌های زیرزمینی و جلوگیری از فرسایش خاک ایفا می‌کنند.

وی اظهار کرد: آبخیزداری به‌عنوان یک راهکار اساسی برای حفظ منابع آبی و مقابله با فرسایش، همواره مورد توجه بوده است. حدود چهار میلیون هکتار از اراضی استان تحت مطالعات تفصیلی قرار گرفته‌اند و در این مناطق سازه‌های متعدد آبخیزداری احداث شده است.

به گفته مدیرکل منابع طبیعی استان کرمان، اجرای پروژه‌های آبخیزداری تاکنون منجر به مدیریت ۴۶۰میلیون مترمکعب از سیلاب‌ها و کنترل ۹.۵میلیون تن رسوب شده است.

وی افزود: این اقدامات نه‌تنها از تخریب زمین‌های کشاورزی جلوگیری کرده، بلکه به نفوذ ۳۰تا ۵۰درصدی آب به سفره‌های زیرزمینی و افزایش ۱۵تا ۲۰درصدی تولید منابع آبی کمک کرده است.

ابوالحسنی با اشاره به بحران افت سطح آب‌های زیرزمینی در کرمان گفت: برداشت بی‌رویه از منابع آبی باعث ایجاد بیلان منفی ۹۲میلیون متر مکعبی در سال شده است. ما تنها دستگاهی هستیم که به‌جای مصرف آب، تولید آب انجام می‌دهیم و پروژه‌های ما نقش حیاتی در تأمین آب موردنیاز استان دارد.

احداث سدهای زیرزمینی و کنترل فرسایش

ابوالحسنی گفت: یکی از اقدامات شاخص در این حوزه، احداث پنج سد زیرزمینی بر روی رودخانه‌های شمال استان بوده که توانسته ۱۱۰لیتر بر ثانیه آب را از خروج به سمت کویر حفظ کند. بند زیرزمینی حرمک به‌عنوان نمونه‌ای موفق، کمک قابل‌توجهی به کشاورزان پایین‌دست کرده و مانع از خشک شدن مزارع شده است.

وی همچنین از اجرای پروژه‌های پخش سیلاب در شهرستان‌های رفسنجان، انار، راور و دارزین خبر داد و تأکید کرد که این اقدامات تأثیر مثبتی در جلوگیری از خسارات ناشی از سیل داشته است.

به گفته مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان، کرمان در سال‌های اخیر با آفات جنگلی و مراتع مواجه شده است.

وی اعلام کرد که برای کنترل این آفات، مبارزه مکانیکی طی دو سال گذشته در حال اجرا بوده و علاوه بر اعتبارات دولتی، از حمایت‌های اجتماعی معادن نیز بهره گرفته شده است.

کرمان در بحران شدید آب

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کرمان هشدار داد که وضعیت منابع آبی استان نگران‌کننده است.

وی گفت: ما سالانه ۱۵۶۶میلیون مترمکعب آب برداشت می‌کنیم، درحالی‌که تنها ۵۶۶۴میلیون مترمکعب وارد سفره‌های زیرزمینی می‌شود. این عدم تعادل، کرمان را به نقطه بحران کشانده است.

به گفته ابوالحسنی، با وجود برنامه‌های گسترده برای اجرای پروژه‌های آبخیزداری و پخش سیلاب، کمبود اعتبارات مانع از پیشرفت مطلوب این پروژه‌ها شده است. در حال حاضر، ۱.۹میلیون هکتار از اراضی استان تحت پوشش عملیات آبخیزداری قرار گرفته، اما این تنها ۱۸درصد از ظرفیت واقعی را شامل می‌شود. این در حالی است که مطالعات نشان می‌دهد در مناطقی که آبخیزداری اجرا شده، بین ۳۰تا ۵۰درصد سیلاب‌ها نفوذ کرده و به ذخایر زیرزمینی بازمی‌گردند.

به گفته وی، برای اجرای پروژه‌های ۹۰۰هزار هکتاری آبخیزداری در ۱۴شهرستان، اعتباری معادل ۳۱۵۰میلیارد تومان پیش‌بینی شده بود که ۷۰درصد آن تخصیص نیافت.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمان افزود: ما مجبور شدیم به اعتبارات استانی و ملی بسنده کنیم. با بودجه فعلی، تنها امکان ساخت ۱۲تا ۱۵سازه آبخیزداری در سال را داریم، درحالی‌که برای مدیریت کامل بحران حداقل ۱۰هزار میلیارد تومان نیاز است.

طبق اعلام وی، رفسنجان یکی از بحرانی‌ترین مناطق استان، بیشترین افت سطح آب را تجربه کرده است. در این منطقه هر هکتار عملیات آبخیزداری قادر است ۱۰۰۰مترمکعب آب به سفره‌های زیرزمینی اضافه کند. در شمال استان با ۱۴میلیون هکتار مساحت و ۱۸میلیارد مترمکعب بارندگی سالانه، تنها ۲۰درصد این آب قابل مدیریت است.

ابوالحسنی تأکید کرد: تنها راه نجات کرمان، اجرای گسترده پروژه‌های آبخیزداری و پخش سیلاب، در کنار مدیریت مصرف آب در کشاورزی، صنعت و شرب است. اگر همین روند ادامه پیدا کند، با بحران‌های غیرقابل‌جبران مواجه خواهیم شد.

وی افزود: دولت در حال بررسی افزایش اعتبارات برای این طرح‌هاست، اما کارشناسان هشدار می‌دهند که بدون مدیریت صحیح برداشت آب، حتی پیشرفته‌ترین پروژه‌های آبخیزداری نیز نمی‌توانند این بحران را حل کنند.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمان اعلام کرد که تاکنون دو میلیون و ۳۱۲هزار اصله درخت کاشته شده و دو میلیون و ۱۷۳هزار اصله بذرکاری انجام شده است.

با این حال وی تأکید کرد که کمبود آب، بزرگ‌ترین مانع در مسیر اجرای این طرح است.

به گفته ابوالحسنی، برای حفظ پایداری پروژه، درختکاری در مناطقی انجام شده که تأمین آب آن تضمین شده باشد. فولاد بوتیا یکی از این نمونه‌هاست که ۱۸۰۰هکتار بادام‌کاری و ۴۰۰هکتار درختکاری انجام داده است. همچنین بخشی از آب مصرفی این پروژه از سهمیه ۷۰۰لیتری آب شهر کرمان تأمین شده است.

وی افزود که در این طرح، بخش خصوصی نقش پررنگی داشته و ۴۸۰هزار نهال تولید کرده است. سه نهالستان دولتی، از جمله نهالستان‌های دهبکری و جوپار، به تکنولوژی‌های جدید مجهز شده‌اند و تولید نهال را افزایش داده‌اند. امسال نیز پنج میلیون و ۳۰۰هزار نهال تولید شده است.

به گفته مدیرکل منابع طبیعی استان، در انتخاب گونه‌ها توجه ویژه‌ای به مقاومت در برابر خشکسالی شده است. برخی از گونه‌های کاشته‌شده شامل بادام کوهی، اکالیپتوس، سنجد، زرشک و توت هستند. مناطقی مانند شرق استان و شهداد که منابع آبی نامتعارف دارند، برای کاشت زراعت چوبی در نظر گرفته شده‌اند.

ابوالحسنی تأکید کرد: ما نمی‌توانیم به دلیل کمبود آب از توسعه فضای سبز دست بکشیم. با مدیریت منابع و مشارکت صنایع و نهادهای اجتماعی، می‌توانیم کرمان را به استانی سبزتر تبدیل کنیم.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کرمان در ادامه سخنانش از افزایش تصرف اراضی ملی و بحران نشست زمین در این استان خبر داد.

وی تأکید کرد که در سال ۱۴۰۳تعداد ۱۹۷پرونده تصرف اراضی ملی به دادگاه‌ها ارجاع شده که مجموعاً ۴۸۷هکتار از اراضی ملی را شامل می‌شود.

ابوالحسنی با اشاره به اجرای تبصره ماده ۵۵قانون حفاظت از جنگل‌ها و مراتع توضیح داد که این قانون اجازه می‌دهد بدون تشکیل پرونده قضایی و با دستور دادستان، رفع تصرف اراضی ملی انجام شود.

وی افزود: در سال ۱۴۰۳، این تبصره در ۸۸مورد اجرا شد که منجر به آزادسازی ۲۲۰هکتار از اراضی ملی شد

تهدید طاق‌زارهای کرمان توسط قاچاقچیان چوب

مدیرکل منابع طبیعی کرمان از تخریب طاقزارهای اطراف شهر به دلیل قاچاق چوب و ساخت‌وسازهای غیرمجاز خبر داد و اعلام کرد که نیروهای منابع طبیعی به‌صورت ۲۴ساعته در حال گشت‌زنی برای جلوگیری از این تخلفات هستند.

 وی همچنین گفت: در سال ۱۴۰۳، پنج پرونده قطع درختان طاق به ثبت رسید که در یکی از آن‌ها متخلف به پرداخت سه میلیارد تومان جریمه محکوم شد. در پرونده‌ای دیگر نیز فردی که اقدام به قطع درختان کرده بود، ۱۳۰میلیون تومان جریمه شد.

نشست زمین؛ تهدیدی برای شهر کرمان

ابوالحسنی نشست زمین را یکی از معضلات جدی استان دانست و تأکید کرد که برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی و کاهش سطح آبخوان‌ها از عوامل اصلی این بحران هستند.

وی با اشاره به اینکه عمق آب‌های زیرزمینی در برخی نقاط کرمان به ۳۰۰متر رسیده است، گفت: ۷۰تا ۷۸درصد بارندگی‌ها در استان تبخیر می‌شوند و تنها ۲۰تا ۲۸درصد به منابع زیرزمینی نفوذ می‌کنند. مدیریت برداشت آب و اجرای سریع‌تر پروژه‌های آبی، برای جلوگیری از گسترش نشست زمین در کرمان ضروری است.

مدیرکل منابع طبیعی کرمان تأکید کرد که باید با همکاری نهادهای مسئول، برداشت آب در بخش کشاورزی، صنعت و شهرسازی مدیریت شود تا از تشدید بحران‌های زیست‌محیطی در استان جلوگیری شود.